Frans van der Reep

Hulp ‘Uit vrije wil’ met zelfdoding bij 70+ is onzalig plan

De initiatiefgroep ‘Uit vrije wil‘ wil een einde maken aan de strafbaarheid van de hulp bij zelfdoding. De groep is een handtekeningenactie gestart die moet leiden tot een vraagstelling in de Tweede Kamer. Een aantal bekendere Nederlanders zoals Hedy d’Ancona, Frits Bolkestein, Jan Terlouw en Dick Swaab steunt dit initiatief van de Vereniging voor een vrijwillig Levenseinde NVVE. „Ons voorstel is om niet-artsen, zoals geestelijk verzorgers en verpleegkundigen, die hulp bij zelfdoding willen bieden, hiervoor te scholen”, aldus woordvoerster Marie-José Grotenhuis van de initiatiefgroep. Volgens haar moet sprake zijn van „zorgvuldige en afgewogen hulp” die voorlopig alleen verleend mag worden aan Nederlandse staatsburgers van ten minste 70 jaar.

Al lijkt dit een mooie liberale gedachte, wij voelen grote huiver voor deze juridische aanpassing. Niet omdat wij de verantwoordelijkheid bij artsen willen laten liggen, die daar vaak niet om hebben gevraagd. Niet omdat wij mensen graag onnodig zien lijden, ook niet vanwege een ethisch/theologisch debat of een voltooid leven eigenlijk bestaat tijdens het leven. Zeker niet omdat wij mensen niet toedichten een eigen oordeel te mogen hebben of hun leven klaar is.Neen, onze reden is het hellend vlak waar we ons dan op begeven, het gaat niet om ernstige zieke mensen; daarvoor is euthanasie dan wel het voorkomen van pijn een uitweg. Ook niet om mensen die hoe dan ook zelfmoord willen plegen en daarvoor bijvoorbeeld de pil van Drion kiezen. Het gaat om in principe gezonde mensen, die wellicht allerlei ouderdomskwalen hebben, die misschien geen vooruitzichten meer hebben, om naar hun oordeel een verder acceptabel leven te leiden en die dan uit ‘vrije wil’ kiezen om uit het leven te stappen. Wij geloven niet dat daarvoor adequate hulpverlening mogelijk is. Vooral niet omdat ‘vrije wil’ in dit verband erg moeilijk – zo niet onmogelijk – in een interacterende maatschappij te definiëren is.

Ter toelichting: van het blote feit dat zo’n optie bestaat gaat al snel veel oneigenlijke sociale en psychologische druk uit. Oudere mensen kunnen onderdeel worden van de wens van de omgeving om ‘plaats te maken’. Ze kunnen zichzelf als ‘obstakel’ gaan zien in een wereld die hen in toenemende mate ziet als een ondraaglijke last. Zeker in een snel vergrijzende maatschappij, waarbij een menswaardige bejaardenhuisvesting in toenemende mate als ‘duur’ wordt ervaren. Zij kunnen onderdeel worden van een oordeel dat ze van geen nut meer zijn en daarom er beter een einde aan kunnen maken. Wij beschikken hierover niet over onderzoek maar baseren dat op eigen waarneming, omdat dit soort factoren nu al vaak gelden bij veel ouderen. Alleen al deze dubieuze factoren maken dat we erg terughoudend moeten zijn om deze weg te openen en deze sociale druk toe te staan

Voor de goede orde: wij verdenken niemand van misbruik of manipulatie of wat voor onoorbaars dan ook in deze discussie. Maar wij weten wel dat elk aanbod zijn eigen vraag schept, ook als die ongewenst is. Een optie in dit geval waar je expliciet of impliciet op aangesproken kunt worden en die een subtiele negatieve druk genereert op de doelgroep. Er kunnen altijd minder edele motieven een rol gaan spelen, die zich onttrekken aan het zicht van het strafrecht, maar ook van objectieve deskundigheid.

We moeten niet een kant op dat we oudere mensen kunnen gaan aankijken, zo van: waarom ben je er nog? Dat moeten we niet willen, zelfs in de wetenschap dat er mensen zijn die, hoewel niet ernstig ziek, er op goede gronden ‘uit zouden willen stappen’. Het middel lijkt – meent ook de artsenfederatie KNMG – erger dan de kwaal.

Geschreven door Grimbert Rost van Tonningen en Frans van der Reep, februari 2010